Γενικά…
Ο όρος «γαστρεντερίτιδα» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1825.Πριν από αυτήν την περίοδο ήταν πιο συγκεκριμένα γνωστή, ως τυφοειδής πυρετός ή «χολέρα morbus», μεταξύ άλλων, ή λιγότερο συγκεκριμένα, ως «στρίψιμο των εντέρων», «κόρος», «ροή», «κολικός», «διαμαρτυρία» του εντέρου,ή μία σειρά από άλλα αρχαϊκά ονόματα για την οξεία διάρροια.
Στην γαστρεντερίτιδα έχουν δοθεί πολλά κοινά ονόματα, συμπεριλαμβανομένων την «Εκδίκηση του Μοντεζούμα», «κοιλιά του Δελχί», «Η διάρροια του ταξιδιώτη» (la turista)…
Με μεγενθυντικό φακό…
Οι λοιμώδεις γαστρεντερίτιδες αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως.
Ειδικότερα, η εμφάνιση οξείας διάρροιας αποτελεί σοβαρό και συχνό παράγοντα εισαγωγής στο νοσοκομείο, που συνοδεύεται με αυξημένο ποσοστό νοσηρότητας και θνησιμότητας, ιδιαίτερα σε παιδιά κάτω των 5 ετών, αλλά και σε άτομα άνω των 60 ετών.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η συχνότητα των λοιμωδών γαστρεντεριτίδων που προκαλούνται από βακτήρια και παράσιτα έχει μειωθεί, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες, ως αποτέλεσμα της συνολικής επιτήρησης της δημόσιας υγείας, κυρίως μέσω παρακολούθησης, συντήρησης και βελτίωσης των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης.
Συνήθη μικρόβια λοιμώδους γαστρεντερίτιδας είναι:
- Σαλμονέλλες (1800 είδη υπάρχουν ανάμεσα τους και ή typhi)
- Σιγκέλες
- Campylobacter
- Σταφυλόκοκος (δρα με τοξίνη)
- Bacillus cereus (δρα με τοξίνη)
Ωστόσο η επίπτωση της γαστρεντερίτιδας ιογενούς αιτιολογίας δεν ακολουθεί τον ίδιο ρυθμό μείωσης και σε ορισμένα ανεπτυγμένα κράτη οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας καταγράφουν αυξημένη επίπτωση της νόσου.
Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες αποτελούν τη δεύτερη σε συχνότητα κλινική οντότητα μετά τις ιογενείς αναπνευστικές λοιμώξεις και το συχνότερο αίτιο διάρροιας σε παιδιά και ενήλικες.
Η συχνότητά τους εξαρτάται από την ηλικία, τη χώρα και τις συνθήκες διαβίωσης του ασθενούς.
Στον ανεπτυγμένο κόσμο κατά μέσο όρο εμφανίζονται 1 έως 3 επεισόδια ανά άτομο κατ’ έτος, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες ο αριθμός αυτός μπορεί να κυμαίνεται από 1 έως 18 επεισόδια.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ,στον αναπτυσσόμενο κόσμο η θνησιμότητα από γαστρεντερίτιδα ανέρχεται σε 2.2 εκατομμύρια θανάτους ανά έτος.
Η κατανομή των ιογενών γαστρεντεριτίδων εμφανίζει τη μεγαλύτερη επίπτωση κατά τους χειμερινούς μήνες σε αντίθεση με τις βακτηριακές ή παρασιτικές γαστρεντερίτιδες, που εμφανίζουν έξαρση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και συνδέονται περισσότερο με την πλημμελή συντήρηση τροφίμων και ποτών.
Οι περισσότερες μελέτες εστιάζουν την προσοχή τους στην αποκάλυψη των αιτιολογικών παραγόντων οξείας διάρροιας σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες.
Οι rotaviruses (ροταϊοί) αποτελούν την πρώτη αιτία οξείας διάρροιας παγκοσμίως σε παιδιά (30-60%), ακολουθούμενοι από τους noroviruses (νοροϊούς) (8-30%), τους astrovirus (6-9%) και τους adenoviruses (αδενοϊούς-ομάδας F) (6-9%).
Ειδικότερα οι ροταϊοί ευθύνονται για το 50% των επιδημικών διαρροϊκών συνδρόμων σε βρέφη και παιδιά, ενώ τα τελευταία χρόνια οι λοιμώξεις από νοροϊούς παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Άλλοι ιοί που προκαλούν ιογενή γαστρεντερίτιδα είναι οι enteroviruses (εντεροϊοί) και οι coronaviruses (κοροναϊοί).
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κάθε χρόνο παρατηρούνται περίπου 3,6 εκατομμύρια επεισόδια γαστρεντερίτιδας από ροταϊό (RVGE) στα 23,6 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών.
Σύμφωνα με μία μελέτη που διεξήχθη στη Γαλλία, η γαστρεντερίτιδα από ροταϊό είναι πιο συχνή σε μικρότερα παιδιά, καθώς το 26% των παιδιών που νοσηλεύτηκαν με οξεία γαστρεντερίτιδα ήταν ηλικίας μικρότερης των 3 μηνών ενώ το 50,03% ηλικίας 6 μηνών και λιγότερο.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μία επιδημιολογική μελέτη σε παιδιά έως 5 ετών, υπολογίζεται ότι ο ροταϊός ευθύνεται για το περίπου 50% των ασθενών που επισκέφτηκαν τα επείγοντα περιστατικά ή νοσηλεύτηκαν λόγω οξείας γαστρεντερίτιδας.
Λιγα λόγια για την γαστρεντερίτιδα από Ροταϊό….
Ο ροταϊός οφείλει τον όνομά του στην εμφάνισή του που προσομοιάζει σε τροχό άμαξας (rota) και μεταδίδεται με την εντεροστοματική οδό, ενώ η μετάδοσή του είναι ανεξάρτητη των συνθηκών υγιεινής, καθώς είναι ιδιαίτερα ανθεκτικός RNA ιός και μπορεί να παραμείνει για εβδομάδες στο νερό, στα χέρια και σε άλλες επιφάνειες. Μεταφέρεται στο γαστρεντερικό σωλήνα μέσω κατανάλωσης μολυσμένων τροφίμων (συχνότερα λαχανικών), τα οποία επιμολύνονται με τη σειρά τους μετά από πλύσιμο με μολυσμένο νερό.
Η ασθένεια από ροταϊό μπορεί να προληφθεί μέσω του εμβολιασμού.
Λίγα λόγια για την Γαστρεντερίτιδα από Νοροϊό
Οι νοροϊοί αποτελούν την κύρια αιτία επιδημιών διάρροιας και εμετών από φαγητό ή νερό σε όλο τον κόσμο. Οι ιοί αυτοί απέκτησαν το όνομά τους από μια επιδημία σε σχολείο της πόλης Norwalk του Ohio των ΗΠΑ το 1968, κατά την οποία προσεβλήθη το 50% των παιδιών αλλά και μεγάλος αριθμός συγγενών τους. Αρχικά όλοι οι ιοί που απομονώθηκαν από τα παραπάνω περιστατικά ονομάστηκαν Norwalk ιοί, ενώ στη συνέχεια και μετά από μελέτες με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο ανακαλύφθηκαν και άλλοι Norwalk-like ιοί και η ομάδα ονομάστηκε norovirus. Η σύγχρονη ταξινόμηση τοποθετεί τους noroviruses μαζί με τους sapoviruses στην οικογένεια των calicivirus. Οι noroviruses προσβάλλουν κυρίως ενήλικες, ενώ οι sapoviruses προσβάλλουν κυρίως παιδιά.
Μεταδίδονται με την εντεροστοματική οδό και είναι ιδιαίτερα μολυσματικοί καθώς απεκκρίνονται σε μεγάλους αριθμούς από τα κόπρανα και τα εμέσματα των ασθενών και ανιχνεύονται σε αυτά ακόμα και 2 εβδομάδες μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων.
Τα συμπτώματα
Η διάγνωση της οξείας γαστρεντερίτιδας στηρίζεται στην κλινική εικόνα αλλά και στο ιστορικό.
Απλά σημεία αφυδάτωσης στην γαστρεντερίτιδα
· Στεγνά χείλη και γλώσσα
· Ωχρό, ξηρό δέρμα
· Μαύροι κύκλοι κάτω απο τα μάτια.
· Αδιαφορία, μειωμένη ενεργητικότητα.
· Μειωμένη ούρηση (στα βρέφη λιγότερες από 6 βρεγμένες πάνες την ημέρα).
Τα συμπτώματα (ναυτία, έμετοι, διάρροιες, κοιλιακό άλγος και ενίοτε πυρετός) είναι συνήθως ήπια και αυτοπεριοριζόμενα μέσα σε 2-3 εικοσιτετράωρα. Λιγότερο συχνά μπορεί να προβάλει με βαρύτερη κλινική εικόνα, υψηλό πυρετό, πολλούς εμέτους και διάρροιες με πρόσμειξη αίματος, καθώς και σοβαρή αφυδάτωση. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται εκτίμηση από τον παιδίατρο.
Γενικά οι κλινικές εκδηλώσεις της ιογενούς γαστρεντερίτιδας περιλαμβάνουν οξεία διάρροια, εμέτους, πυρετό, ανορεξία, κεφαλαλγία, κοιλιακές κράμπες και μυαλγίες. Κανένα από τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι διαφοροδιαγνωστικό των ιογενών από τα βακτηριακά ή παρασιτικά αίτια γαστρεντερίτιδας.
Τονίζουμε, ότι οι βακτηριακές λοιμώξεις συνδέονται περισσότερο με παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ συνοδεύονται συχνότερα από εμφάνιση βλεννωδών ή αιματηρών κοπράνων, χαρακτηριστικά που δεν παρατηρούνται σε ιογενή προσβολή. Η ηλικία του παιδιού και τα συνοδά συμπτώματα, η εμφάνιση των κοπράνων, οι εποχικές διακυμάνσεις και η γνώση τυχόν έκθεσης σε αιτιολογικούς παράγοντες μπορούν να βοηθήσουν στη διάκριση της ιογενούς από τη βακτηριακή/παρασιτική γαστρεντερίτιδα.
Γαστρεντερίτιδα – Χρόνος επώασης
Είναι ο χρόνος που χρειάζεται, από την είσοδο του μικροβίου στον οργανισμό μέχρι την εκδήλωση της γαστρεντερίτιδας. Ο χρόνος επώασης εξαρτάται από το μικροοργανισμό που προκαλεί τη γαστρεντερίτιδα. Στη σιγκέλα για παράδειγμα είναι 16-72 ώρες, στην ιογενή γαστρεντερίτιδα 4-48 ώρες. Τα παράσιτα όπως η Giardia έχουν μεγαλύτερο χρόνο επώασης (1-2 βδομάδες).
Γαστρεντερίτιδα – Διάρκεια
Εξαρτάται από το μικροοργανισμό που προκαλεί τη γαστρεντερίτιδα αλλά και από το ίδιο το παιδί. Η ιογενής γαστρεντερίτιδα συνήθως έχει ήπια συμπτώματα και διαρκούν μόνο μερικές μέρες. Στις περισσότερες βακτηριακές ή ιογενείς γαστρεντερίτιδες δε χρειάζεται χορήγηση αντιβιοτικού. Σε πολύ μικρά ή ανοσοκατασταλμένα παιδιά χορηγούμε μερικές φορές αντιβίωση για να προλάβουμε τη διασπορά της βακτηριακής λοίμωξης σε άλλα μέρη του σώματος. Η γαστρεντερίτιδα που οφείλεται σε παράσιτα θεραπεύεται με αντιπαρασιτικά
Μετάδοση
Η μετάδοση της νόσου γίνεται εύκολα από άτομο σε άτομο, μια που οι ιοί και τα βακτηρίδια αποβάλλονται στα κόπρανα και τον έμετο και επιβιώνουν στις μολυσμένες επιφάνειες για ώρες. Τα παιδιά μεταφέρουν τους λοιμογόνους παράγοντες φέρνοντας τα μολυσμένα χέρια τους στο στόμα ή πιάνοντας παιχνίδια, τα οποία πολύ σύντομα θα βρεθούν στο στόμα κάποιου άλλου παιδιού. Αλλά και οι ενήλικες που τα φροντίζουν μπορεί να μεταδώσουν τη νόσο από το ένα παιδί στο άλλο και από τον εαυτό τους στα παιδιά αν δεν τηρούν με επιμέλεια τους κανόνες υγιεινής.
Τα μικρόβια που αναπτύσσονται σε τροφές που δεν έχουν μαγειρευτεί ή δεν έχουν συντηρηθεί καλά, ευθύνονται -τα ίδια ή οι τοξίνες τους- για σημαντικό αριθμό γαστρεντερίτιδων. Οι ιοί μπορεί να μεταδοθούν και αερογενώς με την εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων.
Καποιες εργαστηριακες εξετασεις επιβεβαιωσης…
– Γενική αίματος (έλεγχος λευκών, λευκοκυτταρικού τύπου)
– Τ.Κ.Ε και C.R.P. (δείκτες φλεγμονής)
Ιολογικός έλεγχος στα κόπρανα (ανοσοχρωματογραφία με μονοκλωνικά αντισώματα έναντι των rota-adeno virus). Παρασιτολογική κοπράνων ( για τα παράσιτα όπως λάμβλια). Καλλιέργεια κοπράνων (για σαλμονέλλα, σιγκέλλα, υερσίνια, καμπυλοβακτηρίδιο
Η αντιμετώπιση
Η θεραπεία της οξείας γαστρεντερίτιδας στοχεύει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης λόγω μεγάλης απώλειας υγρών και ηλεκτρολυτών. Αρχικά, για τις πρώτες 4-6 ώρες, χορηγούνται στο παιδί αποκλειστικά υγρά (ηλεκτρολυτικά διαλύματα) με βάση τις οδηγίες του παιδίατρου.
Εάν πρόκειται για βρέφος που θηλάζει, δεν διακόπτεται ποτέ ο μητρικός θηλασμός. Ακολουθεί σταδιακή επανασίτιση, αποφεύγοντας αρχικά τις λιπαρές τροφές, τις φυτικές ίνες και τα καρυκεύματα.
Στην περίπτωση που ένα παιδί εμφανίζει σοβαρή αφυδάτωση ή όταν δεν μπορεί να λάβει επαρκή ποσότητα υγρών από το στόμα, συνιστάται η εισαγωγή του στο νοσοκομείο για παρεντερική χορήγηση υγρών. Δεν χορηγούνται στα παιδιά αντιδιαρροϊκά ή αντιεμετικά φάρμακα. Σπανίως είναι αναγκαία η χορήγηση αντιβιοτικών και πάντα κατά την κρίση του παιδιάτρου.
Στη γρηγορότερη ανάρρωση του πάσχοντος παιδιού, αλλά και στην αποφυγή μετάδοσης της νόσου και σε άλλα παιδιά, βοηθά ο περιορισμός στο σπίτι κατά την οξεία φάση της.
Κανόνες πρόληψης
Πέραν αυτών, η πρόληψη εξακολουθεί να αποτελεί το σπουδαιότερο μέτρο στην αντιμετώπιση της οξείας γαστρεντερίτιδας. Έτσι, η τήρηση των βασικών κανόνων υγιεινής από τους ενήλικες, καθώς και η εκπαίδευση των παιδιών προς αυτή την κατεύθυνση, είναι θεμελιώδεις.
Απαιτείται λοιπόν:
- Καλό πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι, μετά τη χρήση της τουαλέτας, μετά την αλλαγή της πάνας ή μετά από επαφή με άτομο που κάνει έμετο ή έχει διάρροια.
- Καλό πλύσιμο των χεριών πριν από κάθε γεύμα, αλλά και πριν και μετά την προετοιμασία του.
- Σχολαστικός καθαρισμός των επιφανειών και των σκευών μαγειρέματος.
- Καλό πλύσιμο και μαγείρεμα των τροφών και κατανάλωση ασφαλούς πόσιμου νερού. Ιδιαίτερες προφυλάξεις προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να λαμβάνονται στις περιπτώσεις μετάβασης στο εξωτερικό, με υψηλό κίνδυνο λοίμωξης.
- Αποφυγή κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων (πιάτα, ποτήρια κ.λπ.) και πλύσιμο των παιχνιδιών του πάσχοντος παιδιού.
- Αποφυγή άμεσης επαφής του πάσχοντος με πρόσωπα του περιβάλλοντός του (σπίτι, σχολείο, εργασία).
Τέλος πρέπει να γνωρίζουμε ότι για τους ροταϊούς υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο, που συμπεριλαμβάνεται στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών και αποτελεί το καλύτερο μέτρο πρόληψης της γαστρεντερίτιδας από τους συγκεκριμένους ιούς, προστατεύοντας έτσι τις ευπαθείς ομάδες.
Παρά το γεγονός ότι η γαστρεντερίτιδα είναι μια συχνή και τις περισσότερες φορές ήπια λοίμωξη, η μη ορθή και έγκαιρη αντιμετώπισή της και κυρίως η μη τήρηση των κανόνων υγιεινής μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο το μικρό ασθενή και το περιβάλλον του.
Πηγές
http://www.leto.gr/page.aspx?p_id=1344
http://www.paidiatros.com/asthenies/limoxis/gastrenteritida
http://www2.keelpno.gr/blog/?p=3393
http://paidiatros.blog.com/?p=59
http://ladas.pblogs.gr/trofiki-dilitiriasi-oxia-gastrenteritida.html
http://www.euroclinic.gr/arthro.aspx?lang_id=1&article_id=86
http://www.glaxosmithkline.gr/rotaios.html
http://iatrica.gr/el/articles/3933-loimodeis-iogeneis-gastrenteritides-ton-paidion
Διαγνωστικά Εργαστηρια Meganalysis
