Oι λοιµώξεις που συνδέονται µε την παρουσία βακτηρίων ή µυκήτων στο αίµα αποτελούν ένα από τα κύρια αίτια νοσηρότητας και θνησιµότητας.
Οι αιµοκαλλιέργειες είναι από τους πλέον συχνά χρησιµοποιούµενους τρόπους διερεύνησης της αιτιολογίας της βακτηριαιµίας, της µυκηταιµίας αλλά και της σηψαιµίας. Κατά τη βακτηριαιµία και τη µυκηταιµία τα βακτήρια ή οι µύκητες, αντίστοιχα, κυκλοφορούν στο αίµα.
Η σηψαιµία προκύπτει όταν τα βακτήρια που ευρίσκονται στην κυκλοφορία πολλαπλασιάζονται µε ρυθµό που υπερτερεί του ρυθµού αποµάκρυνσής τους από τα φαγοκύτταρα και αποτελεί συστηµατική φλεγµονώδη αντίδραση σε λοιµώδη παράγοντα, κλινικό σύνδροµο που χαρακτηρίζεται από πυρετό, ρίγος, διανοητική σύγχυση, ταχυκαρδία και υπόταση.
Τα συνήθη εργαστηριακά ευρήµατα περιλαµβάνουν τη λευκοκυττάρωση ή λευκοπενία, αυξηµένη CRP, αυξηµένη ΤΚΕ, διαταραχή των παραγόντων πήξης.
Η πολυοργανική ανεπάρκεια είναι κύριο στοιχείο της σήψης, αλλά οι παθογενετικοί µηχανισµοί που οδηγούν στον θάνατο δεν είναι ακόµη σαφείς. Εκτιµάται ότι υπάρχουν περί τα 19 εκατοµµύρια περιπτώσεων σήψης παγκοσµίως κάθε χρόνο και ότι η σήψη προκαλεί έναν θάνατο κάθε 3-4 δευτερόλεπτα.
Τα Gram αρνητικά βακτήρια όπως Escherichia coli, που περιέχουν ενδοτοξίνες συνδέονται κυρίως µε τη σήψη. Ωστόσο και τα Gram θετικά βακτήρια όπως Staphylococcus aureus είναι δυνατόν να προκαλέσουν σηπτικό σύνδροµο.
Υψηλά ποσοστά σήψης, που συχνά οφείλονται σε πολυανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια, παρατηρούνται στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και αποτελούν την κυριότερη αιτία θανάτου.
Η ακριβής και η έγκαιρη ανίχνευση του αιτίου των λοιµώξεων του αίµατος δίνουν σηµαντικές πληροφορίες στους κλινικούς γιατρούς για τη διάγνωση και τη θεραπεία.
Μια θετική αιµοκαλλιέργεια επιβεβαιώνει τη λοιµώδη αιτιολογία της νόσου και επιπρόσθετα παρέχει τη δυνατότητα ελέγχου της ευαισθησίας στα αντιβιοτικά του παθογόνου παράγοντα, ώστε να χορηγηθεί η πλέον κατάλληλη θεραπεία. Η έγκαιρη διάγνωση και η χορήγηση θεραπείας το συντοµότερο δυνατόν είναι αποφασιστικής σηµασίας, ιδίως για την επιτυχή έκβαση της σήψης.
Εάν ο ασθενής λάβει την κατάλληλη αντιµικροβιακή θεραπεία στην πρώτη ώρα της διάγνωσης, το ποσοστό επιβίωσης ανέρχεται σε 80%. Το ποσοστό αυτό ελαττώνεται κατά 7,6% για κάθε ώρα που περνάει.
Η αιµοληψία για τη λήψη αιµοκαλλιεργειών γίνεται µε τα πρώτα σηµάδια ανόδου του πυρετού, µε την εµφάνιση του ρίγους και, αν είναι δυνατό, πριν από τη λήψη αντιβιοτικών. Αν παίρνει ήδη αντιβιοτικά, η αιµοκαλλιέργεια λαµβάνεται πριν από την επόµενη δόση.
Για τη χορήγηση του κατάλληλου αντιβιοτικού και στην ορθή δοσολογία µετά την αποµόνωση των περισσότερων βακτηρίων από τις αιµοκαλλιέργειες είναι απαραίτητος ο προσδιορισµός της ευαισθησίας στα αντιβιοτικά.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις ευρωπαϊκές χώρες µε τα υψηλότερα επίπεδα µικροβιακής αντοχής, κυρίως στον νοσοκοµειακό χώρο, ενώ είναι πρώτη στη συνολική κατανάλωση αντιµικροβιακών παραγόντων. Όσον αφορά την κοινότητα, η αντοχή των κυριότερων παθογόνων σε βασικές κατηγορίες αντιβιοτικών είναι, επίσης, σηµαντική.
Σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσµιο επίπεδο γίνονται προσπάθειες αποφυγής των ενδονοσοκοµειακών λοιµώξεων, που συνήθως οφείλονται σε ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτηρίδια και έχουν υψηλά ποσοστά
Η καλλιέργεια του αίματος γίνεται σε υγρό υλικό γιατί είναι μικρός ο αριθμός των μικροβίων στο δείγμα. Ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος στις μικροβιαιμίες των παιδιών.
Το αίμα εμβολιάζεται αμέσως και επί τόπου στο θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας του μετά τη λήψη του. Το θρεπτικό υλικό είναι πάντα ένας ζωμός που εκτός από τις θρεπτικές ουσίες περιέχει αντιπηκτική ουσία, ουσίες σταθεροποιητικές της ωσμωτικής πίεσης και εξουδετερωτικές των αντιβιοτικών αν ο άρρωστος παίρνει αντιβιοτικά.
Πριν από την απολύμανση του δέρματος, επιλέγεται με ψηλάφηση η φλέβα που θα παρακεντηθεί.
Σε περιπτώσεις παροδικής βακτηριαιμίας (π.χ. από ένα απόστημα), το αίμα πρέπει να λαμβάνεται ακριβώς πριν από την αναμενόμενη εμφάνιση του πυρετού.
Αν ο ασθενής αναφέρει στο ιστορικό του πυρετικά κύματα που εμφανίζονται σε κανονικά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της μέρας, τότε το αίμα πρέπει να λαμβάνεται ακριβώς πριν από την αναμενόμενη εμφάνιση του πυρετικού κύματος.
Σε βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα και άλλες ενδαγγειακές λοιμώξεις,η συνεχής βακτηριαιμία δεν επιβάλλει κάποιο συγκεκριμένο χρόνο λήψης του αίματος.
Πηγές
Clinical microbiology procedures handbook. Procedures Guidelines for the Microbiology Laboratory Henry D. Isenberg, American Society for Microbiology. 2d ed 2010
Standard Operating Procedure(SOP) for Microbiology Laboratory from National Standard Methods Health Protection Agency. London, UK
