Νεογνικός ίκτερος ή νεογνική υπερχολερυθριναιμία ονομάζεται η κίτρινη χροιά του δέρματος και άλλων ιστών του νεογνού.
Επίπεδα χολερυθρίνης πάνω από 5mg/dl προκαλούν ικτερική εμφάνιση στα νεογνά, ενώ στους ενήλικες ίκτερος εμφανίζεται με χολερυθρίνη 2mg/dl και πάνω.
Στα ικτερικά νεογνά το άσπρο τμήμα του ματιού γίνεται κίτρινο, όπως και το χρώμα του προσώπου. Το κίτρινο χρώμα επεκτείνεται προς τον θώρακα.
Γενικά, νεογνικός ίκτερος προκαλεί υπνηλία στα νεογνά και επηρεάζει τη σίτιση. Πολύ ψηλές τιμές χολερυθρίνης μπορεί να προκαλέσουν μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες (πυρηνικός ίκτερος).
Ο φυσιολογικός ίκτερος, που παρουσιάζεται στο 20-40% των νεογνών την τρίτη με τέταρτη μέρα της ζωής τους, οφείλεται:
1. Στην υψηλή αιμοσφαιρίνη των νεογνών (18 gr%), που καταστρέφεται γρήγορα και δίνει μεγάλες ποσότητες χολερυθρίνης.
2. Στο γεγονός ό,τι το συκώτι των νεογνών δεν είναι αρκετά ώριμο ώστε να μπορεί να συλλαμβάνει και να αποβάλλει μεγάλες ποσότητες χολερυθρίνης.
3. Στην επαναρρόφηση της χολερυθρίνης από το έντερο του νεογνού.
Ο φυσιολογικός ίκτερος των νεογνών φεύγει την 7η με 14η μέρα της ζωής του νεογνού.
Υπάρχει, όμως, και η περίπτωση που τα παιδιά μπορούν να παρουσιάσουν ίκτερο εξαιτίας του θηλασμού. Υπάρχει μια ουσία στο μητρικό γάλα που μπορεί να παρέμβει στη λειτουργία πρόσληψης της χολερυθρίνης από το συκώτι με αποτέλεσμα η χολερυθρίνη να παραμένει και να κυκλοφορεί στο αίμα.
Ο ίκτερος αυτός παλιότερα αποδόθηκε στην 3α -20βπρεγνανδιόλη που υπάρχει στο µητρικό γάλα και εµποδίζει τη σύνδεση της χολερυθρίνης. Πιο πρόσφατες µελέτες ενοχοποιούν τα ελεύθερα λιπαρά οξέα του γάλατος της µητέρας. Υποστηρίζεται ότι τα αυτά έχουν ανταγωνιστική σύνδεση µε την ηπατική πρωτεΐνη Ζ.
Τα θηλάζοντα νεογνά εµφανίζουν παρατεινόµενο ίκτερο που φθάνει στη µεγαλύτερη τιµή (10-20 mg%) τη 10η -15η ηµέρα ζωής. Εάν συνεχισθεί ο θηλασµός, τα επίπεδα της χολερυθρίνης µπορεί να παραµείνουν υψηλά για 4-10 ηµέρες και κατόπιν ελαττώνονται σταδιακά, για να φθάσουν σε φυσιολογικές τιµές την 3η -12η εβδοµάδα ζωής. Εάν ανασταλεί προσωρινά ο θηλασµός, η χολερυθρίνη υποχωρεί σε 48 ώρες. ∆ιακοπή του θηλασµού δε χρειάζεται.
Μια άλλη αιτία ίκτερου είναι η ασυμβατότητα Rhesus. Σε περίπτωση που η μητέρα είναι Rhesus αρνητική και το μωρό είναι Rhesus θετικό, τότε λέμε ότι υπάρχει ασυμβατότητα και μπορεί να προκληθεί ίκτερος που είναι το αποτέλεσμα της καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Ακόμα μια αιτία νεογνικού ίκτερου είναι η ασυμβατότητα των ομάδων αίματος.
Ο ίκτερος αυτός οφείλεται σε αντισώµατα (ισοαιµοσυγκολλητίνες), τα οποία υπάρχουν φυσικά στη µητέρα, διέρχονται τον πλακούντα, µπαίνουν στην εµβρυϊκή κυκλοφορία και συνδέονται µε τα αντιγόνα των ερυθρών αιµοσφαιρίων (συγκολλητινογόνα), οπότε επέρχεται αιµόλυση.
Οι ισοαιµοσυγκολλητίνες των οµάδων Α και Β ανήκουν στην τάξη των IgM ανοσοσφαιρινών και δε διέρχονται τον πλακούντα, ενώ της τετάρτης οµάδας ανήκουν στις IgM και IgG ανοσοσφαιρίνες, από τις οποίες οι IgG διέρχονται τον πλακούντα και προκαλούν ίκτερο από ΑΒΟ ασυµβατότητα.
Εποµένως, ο ίκτερος από ασυµβατότητα ΑΒΟ µπορεί να εµφανιστεί µόνο όταν η µητέρα είναι οµάδας Ο και το παιδί Α ή Β . Οι ισοαιµοσυγκολυτικές, όπως αναφέραµε, είναι φυσικά αντισώµατα και έτσι προσβάλλεται και το πρώτο παιδί, χωρίς να απαιτείται προηγούµενη ευαισθητοποίηση της µητέρας.
Ο ίκτερος από ΑΒΟ ασυµβατότητα είναι 2-4 φορές συχνότερος από τον ίκτερο από Rh ασυµβατότητα. Αν και σε 20% των κυήσεων υπάρχει ΑΒΟ ασυµβατότητα µεταξύ µητέρας και εµβρύου, η συχνότητα βαρέως αιµολυτικού ικτέρου είναι πολύ χαµηλή.
Επιπρόσθετα η έλλειψη του ενζύμου G-6-PD, που κληρονοµείται µε τον ατελώς επικρατούντα φυλοσύνδετο χαρακτήρα και κυρίως προσβάλλει τα αγόρια, έχει σαν αποτέλεσμα την αιμόλυση.
Στην έκλυση του ικτέρου συµβάλλει η επίδραση διαφόρων φαρµάκων ή ουσιών, όπως είναι η βιταµίνη Κ (συνθετική µορφή), η ναφθαλίνη, οι σουλφοναµίδες, η νιτροφουραντοΐνη, η ερυθροµυκίνη, η νοβαλτζίνη και άλλα. Ο ίκτερος εµφανίζεται συνήθως µετά την 6η ηµέρα ζωής, γι αυτό και είναι επικίνδυνος, καθώς εµφανίζεται όταν το νεογνό έχει πάει στο σπίτι και δε βρίσκεται υπό ιατρική παρακολούθηση. Εργαστηριακά, ελέγχεται η ύπαρξη ή η έλλειψη του ενζύµου G-6-PD.
Ακόμα ο νεογνικός ίκτερος μπορεί να οφείλεται σε λοιμώξεις, σε σπάνια μεταβολικά νοσήματα, σε ατρησία χοληφόρων, σε ηπατίτιδα.
Η χολερυθρίνη δεν περνά μέσα στον εγκέφαλο εκτός αν τα επίπεδα της στο αίμα είναι πολύ ψηλά (πάνω από 26 mg%). Η είσοδος της χολερυθρίνης στον εγκέφαλο γίνεται πιο εύκολα αν το μωρό είναι πρόωρο, έχει χαμηλά λευκώματα αίματος, έχει ασφυξία, έχει υπογλυκαιμία (χαμηλό σάκχαρο) ή οξέωση (PH αίματος<7.3).
Η συγκέντρωσή της στο εγκέφαλο του νεογνού, μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε βασικά όργανα και ζωτικές λειτουργιες.
Ο εργαστηριακός έλεγχος που γίνεται στον αιµολυτικό ίκτερο του νεογνού πρέπει να καλύπτει όλες τις αιτίες του ικτέρου αυτού και είναι ο ακόλουθος: Οµάδες αίµατος και Rh µητέρας και παιδιού, χολερυθρίνη ολική, άµεση και έµµεση, Ηb, Coombs έµµεση στη µητέρα, άµεση στο παιδί, G-6-PD, δικτυοερυθροκύτταρα (∆ΕΚ), µορφολογία ερυθρών.
