Η λοιμώδης ή βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα είναι η λοίμωξη του ενδοθηλίου της καρδιάς, που οφείλεται στην άμεση αποίκηση και διείσδυση των μικροβίων, κυρίως στην επιφάνεια των βαλβίδων.
Η επίπτωση, με βάση τα βιβλιογραφικά δεδομένα, υπολογίζεται σε 1,8-7,0 περιπτώσεις ανά 100.000, ανά έτος και στα παιδιά 0,8-3,3 ανά 1000 εισαγωγές στα νοσοκομεία.
Η μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι τα 50 έτη.
Μορφές Ενδοκαρδίτιδας
–Ανάλογα με τη χρονική εξέλιξη διακρίνεται κλινικά σε οξεία και υποξεία.
-
H υποξεία βακτηριακή, οφείλεται σε στρεπτόκοκκους χαμηλής λοιμογόνου δράσης και προκαλεί νόσο ήπιας έως μέτριας βαρύτητας, που εξελίσσεται αργά για εβδομάδες και μήνες και σπάνια προσβάλλει αιματογενώς εξωκαρδιακές θέσεις.
-
Η οξεία βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα είναι κεραυνοβόλος νόσος που εξελίσσεται μέσα σε μέρες ή eβδομάδες και συνήθως οφείλεται σε χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus), που έχει πολύ ισχυρότερη λοιμογόνο δράση και ικανότητα πρόκλησης νόσου, ενώ συχνά προκαλεί μεταστατική λοίμωξη.
-Με βάση τα σποτελέσματα από τις καλλιέργειες
Η λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα μπορεί να ταξινομηθεί επίσης ως:
-ενδοκαρδίτιδα με θετική καλλιέργεια
–ενδοκαρδίτιδα με αρνητική καλλιέργεια αίματος που μπορεί να οφείλεται σε μικροοργανισμούς που απαιτούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μέχρι να ταυτοποιηθούν στο εργαστήριο
–Ανάλογα με την καρδιακή πλευρά
-
Στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ή αλλων φαρμάκων μπορεί να εισαχθούν μικρόβια, τα οποία προσβάλλουν την δεξιά καρδιά, την τριγλώχινα βαλβίδα. Τις περισσότερες φορές αίτιο είναι ο Staphylococcus aureus.
-
Στους υπόλοιπους ασθενείς, χωρίς ιστορικό ενδοφλέβιας έκθεσης, η ενδοκαρδίτιδα αφορά πιο συχνά την αριστερή καρδιά.
–Ανάλογα με το είδος της λοίμωξης
Μια άλλη μορφή ενδοκαρδίτιδας ειναι η ενδονοσοκομειακή (7%-29%), η οποία υφίσταται όταν διαγιγνώσκεται ενδοκαρδίτιδα σε ασθενή που έτυχε νοσοκομειακής περίθαλψης και είναι συνήθως επακόλουθο μόλυνσης ενδαγγειακών καθετήρων, γραμμών ολικής παρεντερικής διατροφής, βηματοδότη.
–Ανάλογα με τον τύπο της βαλβίδας
Τέλος, σημαντική στην κλινική πράξη είναι η διάκριση μεταξύ ενδοκαρδίτιδας φυσικής βαλβίδας και ενδοκαρδίτιδας προσθετικής βαλβίδας.
-
Η πρώιμη ενδοκαρδίτιδα προσθετικής βαλβίδας οφείλεται συνήθως σε διεγχειρητική ή μετεγχειρητική μικροβιακή επιμόλυνση, που είναι συνήθως ενδονοσοκομειακή (75%).
-
Η όψιμη ενδοκαρδίτιδα προσθετικής βαλβίδας οφείλεται συνήθως σε μικρόβια της κοινότητας (20%-30%).
Αίτια
–Staphylococcus aureus
–Πηκτάση αρνητικοί σταφυλόκοκκοι
–Streptococcus viradans
-Streptococcus spp.
-Mικροοργανισμοί της ομάδας HACEK (Haemophilus spp., Actinobacillus actinomycetemcomitans, Cardiobacterium hominis, Eikenella spp. και Kingella kingae)
-Brucella
-Enterococcus spp.
-Gram (-) βακτηρίδια
Οι Staphylococcus aureus και Streptococcus viradans αποτελούν το 80% των περιπτώσεων.
Προδιαθεσικοί παράγοντες
-Ρευματικός πυρετός
-Λοιμώξεις από βακτήρια
-Υποκείμενες καρδιακές παθήσεις όπως: αλλοιώσεις βαλβίδων, συγγενής καρδιακή νόσος, πρόπτωση μιτρωειδούς βαλβίδας, προσθετικές βαλβίδες, υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, ασθενείς με αγγειακά μοσχέυματα, ηλικιωμένοι με σκλήρυνση των βαλβίδων, προηγούμενη εμφάνιση βακτηριακής ενδοκαρδίτιδας.
-Χειρουργικές επεμβάσεις
-Ιατρικές ενδοσκοπικές πράξεις
-Μόνιμοι αγγειακοί καθετήρες
-Μόνιμοι βηματοδότες
-Ουρηθρικοί καθετήρες
-Οδοντιατρικές εργασίες και επεμβάσεις
-Ενδοφλέβια χρήση ουσιών
-Αιμοκάθαρση
-Λοίμωξη απο HIV
Προδιαθεσικοί παράγοντες ενδοκαρδίτιδας στα παιδιά
-Συγγενή Καρδιοπάθεια
-Οδοντιατρικές εργασίες και επεμβάσεις
-Χειρουργικές επεμβάσεις
-Εγχειρήσεις καρδιάς
-Μικροβιαιμία από συστηματικό νόσημα ή λόγω ανοσοκαταστολής
-Μικροβιαιμία από νόσημα του αναπνευστικού με συχνότερο αίτιο τον S.viridans, τους πηκτάση αρνητικούς σταφυλόκοκκους και τον S.pneumoniae.
Κλινική εικόνα
Στην οξεία βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα παρατηρείται πυρετός, ρίγος, αρθραλγίες, μυαλγίες, αδυναμία, απώλεια βάρους, πετέχειες.
Στην υποξεία βακτηριακή ενδοκαρδίτιδα παρατηρείται ήπιος πυρετός, αρθραλγίες, μυαλγίες, νυχτερινοί ιδρώτες, Janeway αλλοιώσεις, όζοι του Osler, κηλίδες Roth, αιμορραγικές και ανώδυνες κηλίδες στα πέλματα και τις παλάμες.
Οι συχνότερες επιπλοκες είναι η καρδιακή ανεπάρκεια με συχνότητα 40% και η εμβολή με συχνότητα 22-50%.
Εμβολικά επεισόδια συμβαίνουν στον εγκέφαλο, σπλήνα, δέρμα, νεφρό, στεφανιαίες αρτηρίες και πνεύμονες σε περίπου 10 ημέρες από την έναρξη της νόσου.
Άλλες επιπλοκές της νόσου μπορεί να είναι η μηνιγγίτιδα και η ανάπτυξη αποστημάτων και ανευρυσμάτων.
Διάγνωση
Η διάγνωση στηρίζεται σε κλινικά και εργαστηριακά και υπερηχογραφικά ευρήματα.
Για την διάγνωση της βακτηριακής ενδοκαρδίτιδας χρησιμοποιούνται τα κριτήρια Duke που διακρίνονται σε κύρια και δευτερεύοντα.
Στα κύρια κριτήρια περιλαμβάνονται η θετική καλλιέργεια αίματος για μικροοργανισμούς, η αποδεδειγμένη ορολογικά ταυτοποίηση τους και το θετικό υπερηχοκαρδιογραφημα, στο οποίο ανευρίσκονται δομικές αλλάγες και αλλοιώσεις.
Στα δευτερεύοντα κριτήρια ανήκουν οι περιφερειακές βλάβες ενδοκαρδίτιδας, όπως οι όζοι Osler, κηλίδες Roth και άλλα χαρακτηριστικά της λοίμωξης.
Όταν γίνεται χειρουργική αντικατάσταση των βαλβίδων, από τον ιστό ή τις εκβλαστήσεις που αφαιρούνται, πραγματοποιείται καλλιέργεια και χρώση Gram για την ταυτοποίηση του μικροβίου.
Η PCR μπορεί να εφαρμοστεί για την διάγνωση της βακτηριακής ενδοκαρδίτιδας αποβλέποντας στην ανεύρεση και αναγνώριση του οργανισμού σε επίπεδο γένους και είδους. Δείγματα στα οποία μπορεί να εφαρμοστεί η PCR είναι ολικό αίμα και κυρίως τεμάχια ιστών από τις βαλβίδες.
Πηγές
Λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα, Α. Κανσουσίδου-Κανακούδη(από το Δελτίο της Μικροβιολογικής Εταιρείας, έτος 2007)
Watkin RW, Lang S, Lambert PA, Littler WA, Elliott TSJ. The microbial diagnosis of infective ednocarditis. J infect 2003
Millar BC, Moore JE. Current trends in the molecular diagnosis of infective endocarditis. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2004
Mitchell RS, Kumar V, Robbins SL, Abbas AK, Fausto N (2007).Robbins Basic Pathology(8th έκδοση).
Morris AM (January 2006). «How best to deal with endocarditis».Curr Infect Dis Rep
Kasper DL, Brunwald E,Fauci AS, Hauser S, Longo DL, Jameson JL (May 2005).Harrison’s Principles of Internal Medicine.McGraw-Hill
