Οι καρκινικοί δείκτες είναι ουσίες που μπορεί να ανιχνευθούν και να μετρηθούν σε διάφορα βιολογικά υγρά (αίμα, ούρα, πλευριτικό υγρό, ασκητικό υγρό, εγκεφαλονωτιαίο υγρό).
Κατ’ επέκταση, καρκινικοί δείκτες μπορεί να είναι ογκογονίδια ή προϊόντα τους που μπορεί να προσδιορισθούν με ανοσοϊστοχημικές και μοριακές τεχνικές.
Έτσι καρκινικοί δείκτες μπορεί να είναι αντιγόνα του όγκου, ένζυμα, διάφορες πρωτεϊνες, μεταβολίτες, ογκογονίδια και προϊόντα ογκογονιδίων.
Τα καρκινικά αντιγόνα που μπορεί να χρησιμεύουν σαν καρκινικοί δείκτες διακρίνονται σε τρεις τάξεις :
Ταξη Ι: απολύτως ειδικά αντιγόνα του συγκεκριμένου μοναδικού κακοήθους νεοπλάσματος που δεν ανευρίσκονται σε άλλα αντίστοιχα νεοπλάσματα ούτε στους φυσιολογικούς ιστούς.
(π.χ. ιδιότυπος ανοσοσφαιρινών στα Β-λεμφώματα)
Ταξη ΙΙ: ανευρίσκονται σε ορισμένους τύπους νεοπλασμάτων όχι όμως στους φυσιολογικούς ιστούς. Είναι σχεδόν ειδικά των κακοήθων νόσων
(π.χ. αντιγόνα του ιού της ηπατίτιδας Β στον ηπατοκύτταρο καρκίνο).
Τάξη ΙΙΙ: περιλαμβάνει τη μέγιστη πλειοψηφία των μέχρι τώρα γνωστών αντιγόνων που δεν είναι ειδικά των όγκων (non-tumor specific) αλλά σχετίζονται με αυτούς (tumor-associated) όπως επίσης με τους αντίστοιχους φυσιολογικούς ιστούς και όργανα (organ or tissue specific).
Τα αντιγόνα της τάξης ΙΙΙ ταξινομούνται παραπέρα σε :
α. Ογκο-εμβρυϊκά αντιγόνα
(καρκινο-εμβρυϊκό αντιγόνο CEA, άλφα-φετοπρωτεϊνη AFR)
β. Έκτοπες ορμόνες
(αντιδιουρητική, παραθορμόνη, καλσιτονίνη)
γ. Πλακουντιακές πρωτεϊνες
(πλακουντιακή αλκαλική φωσφατάση PLAR, β-χοριακή γοναδοτροπίνη β-HCG, ανθρώπινο πλακουντιακό λακτογόνο)
δ. Ένζυμα
(προστατική οξίνη φωσφατάση PAP, γαλακτική δεϋδρογονάση LDH, ειδική ενόλαση του νευρώνα NSE)
ε. Πρωτεϊνη όρου
(ανοσοσφαιρίνες)
στ. Διάφορα
(πολυαμίνες, φερριτίνη, υδροξυ-προλίνη, κατεχολαμίνες)
Οι καρκινικοί δείκτες θα πρέπει να πληρούν κάποια κριτήρια όπως τα πιο κάτω:
•Η συγκέντρωσή του να είναι ανάλογη του φορτίου ή να σχετίζεται με τη συμπεριφορά της νόσου
•Να έχει μικρό χρόνο ημίσειας ζωής
•Να αυξομειώνεται ανάλογα με την πορεία της νόσου
•Να διατίθεται μια απλή και φθηνή μέθοδος μέτρησης, με επαναληψιμότητα
•Να παράγεται ειδικά από νεοπλασματικό ιστό
•Να βρίσκεται σε μεγάλες συγκεντρώσεις σε όλους τους ασθενείς με τον συγκεκριμένο τύπο νεοπλάσματος,
•Να αντιστοιχεί σε κακοήθεια συγκεκριμένου οργάνου
•Να μετράται εύκολα σε βιολογικά υγρά σε πρώιμα στάδια καρκίνου ή σε προκαρκινικές καταστάσεις
ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ
-Καρκίνος ουροποιογεννητικού Νεφρός – Κύστη: CEA, TPA, CA 19-9, TATI
-Προστάτης: PSA, PAP, TPA, TATI
-Όρχις: AFR, b-HCG, LDH, TATI
-Καρκίνος Κεφαλής-Τραχήλου: CEA, SCC, TATI
-Καρκίνος Θυροειδούς TG, Καλσιτονίνη: TPA, TATI
-Λεύμφωμα- Λευχαιμίας: B2-μικροσφαιρίνη, φερριτινη, ινωδογόνο, LDH, θυμιδίνη-κινάση
-Νευροβλάστωμα: NSE,VMA, Κατεχολαμίνες
Με τη μέτρηση των καρκινικών δεικτών στα βιολογικά υγρά του οργανισμού προσπαθούμε να πετύχουμε τα πιο κάτω:
•Έγκαιρη διάγνωση με την πρώιμη ανεύρεση του όγκου σε αρχικά στάδια που θα οδηγήσει στην πλήρη θεραπεία του, με τον προληπτικό ή προσυμπτωματικό έλεγχο και που σκοπό έχει να ανιχνεύσει την παρουσία του όγκου σε ασυμπτωματικά, φυσιολογικά και υγιή άτομα από τον γενικό πληθυσμό ή από ομάδες υψηλού κινδύνου πριν από την εμφάνιση συμπτωμάτων.
•Διαφορική διάγνωση από άλλες παθήσεις και καλοήθεις νόσους με παρόμοια συμπτώματα, με σκοπό την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
•Εκτίμηση της φύσης, της παθοφυσιολογίας και του μεγέθους του όγκου.
•Πρόγνωση της σοβαρότητας και της εξέλιξης του όγκου.
•Εκτίμηση της κλινικής σταδιοποίησης και ταξινόμηση του όγκου, δηλαδή εκτίμηση της έκτασης, της εξάπλωσης και του σταδίου.
•Πρόγνωση της σοβαρότητας και της εξέλιξης της νεοπλασίας.
•Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής αγωγής που θα αντικατοπτρίζεται στη μείωση της τιμής των καρκινικών δεικτών.
•Παρακολούθηση του αποτελέσματος της θεραπείας με σκοπό την έγκαιρη ανίχνευση υποτροπής της νόσου.
•Έλεγχος μεταστάσεων προτού ακόμα εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα.
ΠΗΓΕΣ
http://www.chem-lab.com.cy/…/karkinikoi-deiktes-tumour-mark…
http://medlabgr.blogspot.com/2013/02/blog-post_6.html
http://www.cancer-society.gr/…/%CF%84%CE%B9-%CE%B5%CE%AF%CE…
