Η “πορεία” μιας αθώας ελιας…. στο μελάνωμα.

Το μελάνωμα είναι η τρίτη συχνότερη μορφή καρκίνου του δέρματος. Είναι η χειρότερη όμως, διότι η φυσική πορεία της νόσου καταλήγει συχνά στη μετάσταση και στο θάνατο του αρρώστου.

Περισσότεροι από 50.000 Ευρωπαίοι, κάθε χρόνο, ανακαλύπτουν ότι μια αθώα ελιά στο σώμα τους, έγινε ο πιο επιθετικός καρκίνος του δέρματος, ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι προσβάλλονται από την ασθένεια 12 γυναίκες και 6 άνδρες ανά 100 .000  Ευρωπαίους κατοίκους,, όπως ανακοινώνεται από την Συντονιστική Επιτροπή του Ευρωμελανώματος Ελλάδας και την Ελληνική Δερματολογική Εταιρεία, σε συνέντευξη τύπου που δόθηκε με αφορμή την Ευρωπαική μέρα Μελανώματος και την Ελληνική εβδομάδα του καρκίνου του δέρματος.

Περίπου 4.7 εκατομμύρια άνθρωποι, παγκοσμίως, μαθαίνουν ότι έχουν καρκίνο του δέρματος. Τετρακόσια τουλάχιστον νέα κρούσματα μελανώματος εμφανίζονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα, ενώ η συχνότητά του, υπολογίζεται ότι αυξήθηκε κατά 30% την τελευταία πενταετία. Η πιθανότητα δε, να αναπτύξει ο μέσος Έλληνας μελάνωμα καθ’ όλη την διαρκεια της ζωής του, είναι αρκετά υψηλή, σύμφωνα με το Δημήτρη Σωτηριάδη, καθηγητή Δερματολογίας & Αφροδισιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Όπως τόνισε, κατά την εκστρατεία εξέτασης και ενημέρωσης του 2014, ετέθη η κλινική διάγνωση δερματικής κακοήθειας στο 8.8% των εξετασθέντων, εκ των οποίων οι 121 βλάβες ήταν ύποπτες για μελάνωμα. Από τους 6.500 ανθρώπους που εξετάστηκαν ποσοστο 11.5% έπρεπε να επανελεγχθούν λόγω μεγάλου αριθμού σπιλών (ελιές), ενώ το 9 % εμφάνιζαν ύποπτες βλάβες για κακοήθεια (προκαρκινικές βλάβες).

Το μελάνωμα, εξηγεί ο κ. Αλέξανδρος Ι. Στρατηγός, επίκουρος καθηγητής Δερρματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και υπεύθυνος της Μονάδας Σπίλων και Μελανώματος στο Νοσοκομείο “Ανδρέας Συγκρός” , σε διαδικτυακό άρθρο (http:ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=88articleD=6284&ct=1) είναι ένας κακοήθης όγκος του δέρματος που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική του δέρματος, μελανίνη. Σε αντίθεση με τα καρκινώματα του δέρματος , που προέρχονται από τα κερατινοκύτταρα και έχουν βραδεία τάση ανάπτυξης και καλή πρόγνωση, το μελάνωμα εχει επιθετική βιολογική συμπεριφορά, αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα.

Πώς μπορούμε να τα αντιληφθούμε (http: www.skincancer.org/gr-GR/ melanoma)τα σημεία που πρέπει να προσέχουμε σε κάθε μελαχρωματική εστία που την έχουμε από την γέννηση μας και για πάρα πολλά χρόνια, είτε είναι καινούρια σε κάποιο σημείο του σώματος που δεν υπήρχε τίποτε απολύτως είναι τα ακόλουθα:

• Όταν αλλάζει το χρώμα και γίνεται πιο σκούρα είτε όλη συνολικά, είτε σε κάποιο επιμέρους τμήμα. Το πιο συνηθισμένο χρώμα που παίρνουν είναι βαθύ βυσσινί μαύρο ή σκούρο καφέ.
• Όταν αρχίζει η ελιά να αναπτύσσεται σε ογκίδιο, είτε ολόκληρη, είτε σε κάποιο τμήμα της με χρώμα βαθύ σκούρο μαύρο ή βυσσινί.
• Όταν αρχίζει να βγάζει ακανόνιστες προσεκβολές στο περίγραμμά της που ήταν αρχικά ομαλό.
• Όταν αρχίζει να ματώνει με το πιο ασήμαντο ερέθισμα.
• Τα μελανώματα δεν είναι όλα μελαχρωματικά. Υπάρχουν και μελανώματα που δεν έχουν χρώμα, είναι αχρωμάτιστα. Ιδίως κάποιες βλάβες κάτω από τα νύχια που μοιάζουν με σάρκα από είσφυση όνυχα ή μυκητίαση. Τα πιο πολλά από αυτά έχουν κακή πρόγνωση.
• Οποιοσδήποτε σπίλος αλλάζει μορφή σε μικρό χρονικό διάστημα.

Συμπερασματικά, το μελάνωμα σπάνια χτυπάει χωρίς προειδοποίηση γιατί υπάρχουν σχεδόν πάντα σημάδια ότι ο κίνδυνος καραδοκεί.

Παρατηρούμε το δέρμα μας και τις ελιές μας και έχουμε υπόψην την Αλφαβήτα του μελανώματος (ABCDE)

A. Αν διχοτομήσεις αυτόν τον σπίλο, τα δύο μισά δεν θα ταιριάζουν, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ασύμμετρος και αποτελεί προειδοποιητικό σημείο μελανώματος

Β. Τα όρια ενός πρώιμου μελανώματος τείνουν να είναι ανώμαλα. Τα άκρα μπορεί να είναι ανάγλυφα ή οδοντωτά

C. Η χρωματική ποικιλία είναι ένα άλλο προειδοποιητικό σημείο. Μια σειρά από αποχρώσεις του καφέ, του μαυρισμένου από τον ήλιο, ή του μαύρου είναι δυνατόν να εμφανιστούν. Το μελάνωμα μπορεί να γίνει κόκκινο, άσπρο ή μπλε. 

D. Τα μελανώματα είναι συνήθως μεγαλύτερα από τη γομολάστιχα ενός μολυβιού (6 χιλιοστά), αλλά μερικές φορές να είναι μικρότερα όταν πρωτοανακαλύπτονται. Ε. Οποιαδήποτε αλλαγή σε μέγεθος, σχήμα, χρώμα ή έπαρση η οποιοδήποτε νέο σύμπτωμα, όπως αιμορραγία, κνησμός ή σχηματισμός κρούστας, υποδεικνύουν κίνδυνο.

Οι εντοπισμοί των μελανωμάτων, με βάση την ερευνα που έγινε σε 51.704 ασθενείς που διαγνώστηκαν με μελάνωμα για πρώτη φορά τα έτη 1993 και 2003 στις Ηνωμένες Πολιτείες από γιατρούς του Πανεπιστημίου της Βόρεια Καρολίνας στα πλαίσια του προγράμματος SEER (Surveillance, Epidimiology and End Results), είναι οι εξής:

Τα ποσοστά επιβίωσης και άλλα στοιχεία των ασθενών έδειξαν:

Οι ασθενείς με μελάνωμα στο δέρμα της κεφαλής ή του λαιμού είχαν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο θανάτου σε σύγκριση με ασθενείς με μελάνωμα στους βραχίονες ή στα πόδια. Επίσης η επιβίωση στα 5 χρόνια των ασθενών με μελάνωμα στο δέρμα του κρανίου ή του λαιμού ήταν 83%, ενώ στους ασθενείς με μελάνωμα σε άλλα μέρη του σώματος ήταν 92%.

Η επιβίωση στα 10 χρόνια των ασθενών με μελάνωμα στο δέρμα του κρανίου ή του λαιμού ήταν 76%, ενώ στους ασθενείς με μελάνωμα σε άλλα μέρη του σώματος ήταν 89%. Μόνο 6% των ασθενών με μελάνωμα παρουσίαζαν τη νόσο στο δέρμα της κεφαλής ή στο λαιμό. Όμως το 10% του συνόλου των θανάτων ήταν μεταξύ αυτών των ασθενών. Τα μελανώματα στο δέρμα της κεφαλής ή του λαιμού ήταν μεγαλύτερου πάχους και με περισσότερες πιθανότητες να είναι εξελκωμένα ή να συνοδεύονται από διήθηση λεμφαδένων.

Το έλκος στην επιφάνεια του μελανώματος, το μεγαλύτερο πάχος του και η διήθηση των λεμφαδένων από τη νόσο σχετίζονται με χειρότερη πρόγνωση.

Ο μέσος όρος ηλικίας ασθενών με μελάνωμα του δέρματος του κρανίου ή του λαιμού ήταν μεγαλύτερος (59 ετών) σε σύγκριση με το μέσο όρο ηλικίας ασθενών με μελάνωμα σε άλλες περιοχές (55 ετών).

Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται από την κεφαλή ως τα πόδια:

Εξετάστε το πρόσωπο, το λαιμό, τα αυτιά και το τριχωτό της κεφαλής.

Εξετάστε το πρόσθιο και το οπίσθιο μέρος του σώματος σας, κατόπιν σηκώστε τα χέρια σας και εξετάστε τις αριστερές και τις δεξιές πλευρές σας.

Το μελάνωμα είναι ουσιαστικά θεραπεύσιμο εαν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί όσο ο όγκος είναι επιφανειακός και δεν έχει εισβάλει βαθιά στο δέρμα. Για αυτο και ο έλεγχος του δέρματος από δερματολόγο είναι απαραίτητος, και γίνεται με την απλή κλινική εξέταση (επισκόπιση), με τη δερματοσκόπηση (εξέταση με ειδικό φακό που φωτίζει τις μικροσκοπικές λεπτομέρειες των σπίλων) και με τη χρήση ψηφιακής φωτογράφισης και ανάλυσης από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η μέθοδος αυτή ακολουθείται σε εξειδικευμένα κέντρα, με ειδικό εξοπλισμό, που επιτρέπει την φωτογράφιση σπίλων σε μια δεδομένη στιγμή και τη σύγκριση των εικόνων αυτών σε μελλοντική εξέταση του ασθενούς για την ανίχνευση πιθανών αλλαγών στους σπίλους αυτούς.

Πορεία της νόσου

Ο συχνότερος τύπος μελανώματος εμφανίζει μια επιφανειακή επέκταση. Στο δεύτερο στάδιο, το μελάνωμα αποκτά μια κάθετη φάση ανάπτυξης και διεισδύει βαθιά στο δέρμα διηθώντας αιμοφόρα αγγεία και λεμφαγγεία με δυνατότητα διασποράς και εκτός δέρματος. Η διασπορά του όγκου αρχίζει με τους γειτονικούς λεμφαδένες και μπορεί να επεκταθεί σε όργανα και ιστούς προκαλώντας μεταστάσεις στους πνεύμονες, στο ήπαρ, στον εγκέφαλο.

Το προσδόκιμο της επιβίωσης όπως αναφέρει ο κος Στρατηγός, εξαρτάται από το στάδιο που διαγιγνώσκεται το μελάνωμα. Όταν είναι επιφανειακό και εντοπισμένο στο δέρμα η πεντετής επιβίωση είναι μεγαλύτερη από 80-90%. Αν επεκταθεί στους λεμφαδένες κυμαίνεται από 30-70% ενώ όταν εχει εκδηλώσει μεταστάσεις η πρόγνωση είναι δυσμενής.

Αν ο γιατρός εντοπίσει μια δερματική βλάβη ύποπτη για μελάνωμα, τότε πρέπει να προχωρήσει σε βιοψία και μικροσκοπική εξέταση.

Τα μελανώματα θεραπεύονται χειρουργικά για να αφαιρεθεί η πρωτοπαθής εστία του καρκίνου μαζί με συμπληρωματικές θεραπείες για να μειωθεί ο κίνδυνος της μετάστασης. Η ιντερφερόνη άλφα και η λεβαμιζόλη έχουν χρησιμοποιηθεί σαν ανοσοθεραπευτικά. Εμβόλια έχουν δημιουργηθεί εναντιίων του μελανώματος και φαίνεται να βελτίωνουν την πρόγνωση σε προσβεβλημένους ασθενείς.

Η πρόληψη είναι σημαντική. Το μαυρισμα στον ήλιο πρέπει να αποθαρρύνεται. Ατομα που παιρνουν σημαντκό χρόνο στο εξωτερικό περιβαλλον θα πρέπει να φορούν προστατευτικό ρουχισμό για να προστατεύονται έναντι της υπεριώδους ακτινοβολίας και να χρησιμοποιούν αντιηλιακά στο εκτιθέμενο δέρμα.

Κάποιοι σημαντικοί κανόνες προστασίας είναι να χρησιμοποιείτε καθημερινά αντιηλιακό και όχι μόνο στην παραλία και να αποφεύγετε τον ήλιο από τι 11 το πρωί εως τις 5 το απόγευμα. Επαφίεστε στην σκιά ή τη συννεφιά για προστασία. Αποφεύγετε σολάριουμ και προσέχετε την ηλιοθεραπεία.

Τέλος, μια φορά τον χρόνο να επισκέπτεστε τον δερματολόγο σας για να ελέγχει προληπτικά το δέρμα και τις ελιές σας.

                                          Αναστασία Βαρδακαστάνη

                                              Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων 

                                  Διαγνωστικών Εργαστηρίων Γαλατσίου  Meganalysis