Ο γονόκοκκος, Neisseria gonorrhoeae, είναι ένας Gram-αρνητικός διπλόκοκκος που προσβάλει συχνότερα τους βλεννογόνους της ουρήθρας και του τραχήλου της μήτρας και λιγότερο συχνά το ορθό, το φάρυγγα και τον επιπεφυκότα.
Είναι από τις πιο συχνές και ευρέως διαδεδομένες σεξουαλικώς μεταδιδόμενες νόσους. Το 2001 στις Η.Π.Α. αναφέρθηκαν 362.000 περιπτώσεις γονόρροιας.
Ο γονόκοκκος, Neisseria gonorrhoeae, προσβάλλει και τα δυο φύλα, ιδιαίτερα τους σεξουαλικώς δραστήριους εφήβους και νεαρούς ενήλικες.
Στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες η γονόρροια, όπως και η σύφιλη, παρουσιάζει πτωτική πορεία τα τελευταία 20 έτη. Από το 1991, όμως, στις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης εμφανίζεται σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, σε παράλληλη ανοδική πορεία με τη σύφιλη . Επιπλέον, τα ανθεκτικά, στα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, στελέχη του γονόκοκκου, έχουν αυξηθεί παγκοσμίως και αυτό δημιουργεί σημαντικό πρόβλημα στον περιορισμό και έλεγχο των γονοκοκκικών λοιμώξεων.
Μετάδοση
Ο γονόκοκκος μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Οι γυναίκες έχουν 50% πιθανότητα να μολυνθούν κατόπιν σεξουαλικής επαφής, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες εκτιμάται στο 20%. Ο χρόνος επώασης είναι 2-5 ημέρες στον άνδρα και 3-21 ημέρες στη γυναίκα.
Συμπτώματα
Στη γυναίκα η λοίμωξη δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή, ενώ στο 30 με 40% των περιπτώσεων δεν παρατηρείται κανένα σύμπτωμα. Ενδείξεις ή συμπτώματα της μόλυνσης αποτελούν:
- Μόλυνση και ερεθισμός του τράχηλου της μήτρας
- Συχνοουρία
- Αίσθημα κνησμού και κάυσου στην περιοχή της μήτρας, συνήθως συνοδευόμενη από παχύρρευστη κιτρινωπή εώς πρασινωπή έκκριση πύου
- Ενοχλήσεις στην περιπρωκτική περιοχή
- Αιμορραγία μεταξύ των περιόδων ωορρηξίας
- Πόνος στην κοιλιακή χώρα
- Πυρετός
Το πιο συνηθισμένο μέρος όπου εντοπίζεται στον άνδρα είναι η ουρήθρα, όπου και προκαλεί την οξεία ή χρόνια ουρηθρίτιδα. Αναλυτικότερα οι ενδείξεις και τα συμπτώματα είναι:
- Τσιμπήματα στην ουρήθρα, πόνος ή κάψιμο κατά τη διάρκεια της ούρησης, θολά ούρα στις περισσότερες περιπτώσεις
- Πόνο κατά την στύση
- Παχύρρευστη κιτρινωπή έκκριση πύου στο 50% των περιπτώσεων
- Φλεγμονή των όρχεων
- Φλεγμονή του προστάτη
- Ερεθισμός των βλεννογόνων του ματιού που ονομάζεται γονοκοκκική οφθαλμία
- Πόνος στην κοιλιακή χώρα
- Πυρετός
Στις γυναίκες οι επιπλοκές μπορεί να είναι:
- Σαλπιγγίτιδα, που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα σύλληψης ή εξωμήτριο κύηση
- Βαρθολινίτιδα
- Φλεγμονώδη πάθηση της πυέλου
- Στειρότητα
- Οι έγκυες γυναίκες μπορεί να μεταδώσουν την ασθένεια στο έμβρυο ενώ βρίσκεται στη μήτρα ή κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Στους άντρες οι επιπλοκές μπορεί να είναι:
- Τραυματισμός ή στένωση της ουρήθρας
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Προστατίτιδα
- Επιδιδυμορχίτιδα
Επιπλοκές που μπορεί να παρουσιαστούν σε άντρες και γυναίκες είναι:
- Διάσπαρτη μόλυνση, που μπορεί να είναι πολύ σοβαρή
- Χρόνιο πόνο στις αρθρώσεις, αν η μόλυνση αφεθεί χωρίς θεραπεία
- Μόλυνση της καρδιακής βαλβίδας
- Μηνιγγίτιδα
Διάγνωση
Η διάγνωση της γονοκοκκικής ουρηθρίτιδας στους άνδρες μπορεί να γίνει άμεσα με μικροσκοπική εξέταση του ουρηθρικού εκκρίματος.
Στις γυναίκες, η διάγνωση της γονοκοκκικής λοίμωξης στον τράχηλο της μήτρας γίνεται με μικροσκοπική εξέταση επιχρίσματος του τραχήλου. Σε συστηματική λοίμωξη γίνεται καλλιέργεια αίματος.
Στην αρθρίτιδα η εξέταση γίνεται σε υγρό που λαμβάνεται με παρακέντηση από την άρθρωση.
Σε κάθε περίπτωση γονοκοκκικής λοίμωξης γίνεται και καλλιέργεια για την απομόνωση του μικροβίου και στη συνέχεια έλεγχος ευαισθησίας στα αντιβιοτικά (αντιβιόγραμμα).
Η καλλιέργεια, ως μέσο διαγνωστικό, επιβάλλεται να γίνεται στις περιπτώσεις λοίμωξης περιοχών που υπάρχει φυσιολογική χλωρίδα, όπως φάρυγγα ή πρωκτός.
Θεραπεία και πρόληψη
Χορηγούνται αντιβιοτικά σύμφωνα με το αντιβιόγραμμα (μερικοί γονόκοκκοι είναι ανθεκτικοί σε κάποια αντιβιοτικά) και τη θέση της λοίμωξης.
Oρισμένα στελέχη του μικροβίου παρουσιάζουν αντοχή σε πολλά αντιβιοτικά κι έτσι μετά από την αρχική χορήγηση πρέπει να ξαναγίνεται έλεγχος γιατί μπορεί να χρειάζεται προσαρμογή της θεραπείας.
Δεν υπάρχει εμβόλιο.
Λαμβάνονται προφυλάξεις κατά τη σεξουαλική επαφή (προφυλακτικό).
Στα νεογνά αμέσως μετά τον τοκετό γίνεται ενστάλαξη στα μάτια διαλύματος 1% νιτρικού αργύρου ή χρήση αλοιφής τετρακυκλίνης ή ερυθρομυκίνης, προς αποφυγή επιπεφυκίτιδας (μέτρο όχι υποχρεωτικό αλλά συνιστώμενο).
Οι προσπάθειες για την πρόληψη πρέπει να επικεντρώνονται στην εκπαίδευση και ενημέρωση του πληθυσμού και τον περιοδικό έλεγχο ατόμων υψηλού κινδύνου.
