Οι αναπνευστικές διαταραχές της οξεοβασικής ισορροπίας προκαλούνται πάντοτε από μεταβολές της αποβαλλόμενης ποσότητας CO2 δια των πνευμόνων, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται στα υγρά του οργανισμού η μερική πίεση του CO2.
Η αναπνευστική οξέωση είναι το αποτέλεσμα κάθε διαταραχής που παρεμποδίζει τον φυσιολογικό αερισμό των πνευμόνων και οδηγεί σε αύξηση της PaCO2 (> 43 mmHg). Χαρακτηρίζεται από μείωση του pH, αύξηση της PaCO2 και αντιρροπιστική αύξηση των HCO3 – του αίματος (εξαιτίας αυξημένης παραγωγής τους και εξαιτίας εξουδετέρωσης των Η+ από τα μη διττανθρακικά ρυθμιστικά συστήματα του οργανισμού). Συνώνυμος όρος της διαταραχής αυτής είναι η υπερκαπνία.
Τονίζεται εξ αρχής ότι η αναπνευστική οξέωση δεν αποτελεί υποχρεωτικά χαρακτηριστικό της αναπνευστικής ανεπάρκειας, η οποία ορίζεται ως κατάσταση με PaO2 < 60 mmHg.
Όταν ο κυψελιδικός αερισμός διακοπεί απότομα, ο θάνατος επέρχεται εξαιτίας ιστικής υποξίας περίπου μέσα σε 4 λεπτά, ενώ στο διάστημα αυτό η PaCO2 αυξάνεται μόνο κατά 3 – 5 mmHg ανά λεπτό. Όταν επέρχεται θάνατος από υποξαιμία, η μέγιστη PaCO2 μπορεί να φτάσει μέχρι τα 60 mmHg και το pH να μειωθεί στα 7,22 αν δεν έχει προκύψει στο διάστημα αυτό η αναπόφευκτη γαλακτική οξέωση (εξαιτίας της ιστικής υποξίας).
Οι καταστάσεις που προκαλούν υπερκαπνία και υποξαιμία σε επίπεδα που να είναι συμβατά με τη ζωή για μεγάλο χρονικό διάστημα με ή χωρίς οξυγονοθεραπεία, καταλήγουν στη δημιουργία χρόνιας αναπνευστικής οξέωσης (συχνότερες αιτίες είναι οι αποφρακτικές πνευμονοπάθειες).
Για την ανεπαρκή απομάκρυνση του CO2, είναι δυνατό να ευθύνονται μεταβολές, τόσο της αποβολής του (διαταραχές στη σχέση αερισμού – αιμάτωσης), όσο και του μηχανισμού ρύθμισης της αναπνοής (ελαττωμένη ευαισθησία των χημειοϋποδοχέων στο CO2).
Τελικά, η αναπνευστική οξέωση μπορεί να προκληθεί από μη ικανοποιητική λειτουργία οποιουδήποτε παράγοντα συμβάλλει στον έλεγχο και στη ρύθμιση της αναπνοής, όπως είναι το κεντρικό και το περιφερικό νευρικό σύστημα. Πολύ συχνά οι αιτίες είναι περισσότερες από μία, όμως έχει ιδιαίτερη πρακτική αξία να είναι γνωστή εκ των προτέρων η κατάσταση των αεροφόρων οδών και των πνευμόνων, ακριβώς πριν το επεισόδιο της οξείας αναπνευστικής οξέωσης, σε περίπτωση που χρειαστεί υποβοήθηση της αναπνοής.
Άλλες αιτίες είναι η σοβαρή κυφοσκολίωση και η σημαντικού βαθμού παχυσαρκία.
Χαρακτηριστικά εργαστηριακά ευρήματα της οξείας αναπνευστικής οξέωσης αποτελούν:
α) Tο χαμηλό pH του αίματος, το οποίο μπορεί να μειωθεί και κάτω από 7,00 μέσα σε λίγα λεπτά.
β) H αυξημένη PaCO2, η οποία είναι πάνω από 46 mmHg και μπορεί να αυξηθεί στα 90 mmHg.
γ) Tα αυξημένα επίπεδα HCO3 – στο αίμα, τα οποία μπορούν να φτάσουν το πολύ μέχρι 29 mEq/L.
δ) Oι ηλεκτρολυτικές διαταραχές όπου, το Na+ εξαιτίας της οξέωσης είναι ελαφρά αυξημένο (κατά 1 – 4 mEq/L) και συνοδεύεται από αντίστοιχη κατακράτηση Η2Ο, ενώ η συγκέντρωση του Κ+ είναι πολύ αυξημένη (εξαιτίας υπερκαπνίας, υποξαιμίας και οξυαιμίας).
ε) Αύξηση των ελεύθερων λιπαρών οξέων (εξαιτίας αυξημένης δραστηριότητας του συμπαθητικού)
στ) H αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων και των εωζινοφίλων.
