Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εκτιμά ότι κάθε χρόνο 1 δισεκατομμύριο άτομα προσβάλλονται από γρίπη, από τα οποία τα 3 – 5 εκατομμύρια θα νοσήσουν βαριά και 300.000 – 500.000 θα πεθάνουν.
Η εφαρμογή ενός προγράμματος εμβολιασμού αποτελεί τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο για την πρόληψη και τον έλεγχο μιας επιδημίας γρίπης.
Το γονιδίωμα του ιού της γρίπης περιλαμβάνει 8 μονόκλωνα τμήματα RNA, τα οποία κωδικοποιούν 11 πρωτεΐνες. Υπάρχουν τρεις τύποι του ιού της γρίπης, ο Α, ο Β και ο C. Από αυτούς οι δύο πρώτοι ευθύνονται για τις ετήσιες επιδημίες.
Ένα βασικό βιολογικό χαρακτηριστικό του ιού της γρίπης είναι η μειωμένη πιστότητα αντιγραφής της πολυμεράσης του, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση γενετικών μεταλλάξεων στις μείζονες επιφανειακές πρωτεΐνες του, κυρίως στην αιμοσυγκολλητίνη (Hemagglutinin – HA), και σε μικρότερο βαθμό στη νευραμινιδάση (Neuraminidase – NA).
Η αντιγονική αυτή παρέκκλιση της αιμοσυγκολλητίνης ανανεώνει την ευαισθησία μας στον ιό κάθε χρόνο και αποτελεί τη βάση για τον συχνό επαναπροσδιορισμό των στελεχών που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο της εποχικής γρίπης, γιατί η προστασία από τη φυσική λοίμωξη επάγεται κυρίως μέσω αντισωμάτων έναντι της ΗΑ στον ορό και στους βλεννογόνους.
Τα εμβόλια της εποχικής γρίπης είναι τριδύναμα. Περιλαμβάνουν τρία στελέχη ιών (ή τις ΗΑ πρωτεΐνες τους), ένα γρίπης Α Η3Ν2, ένα γρίπης Α Η1Ν1 και ένα γρίπης Β, που θεωρούνται τα πλέον πιθανά να προκαλέσουν την επόμενη εποχική επιδημία γρίπης.
Είναι προφανές ότι τα εμβόλια για τη γρίπη που είναι διαθέσιμα σήμερα έχουν αρκετά σύνθετες και χρονοβόρες διαδικασίες παρασκευής, οι οποίες δεν μπορούν πάντα να συμβαδίσουν με την ταχύτητα εξάπλωσης μιας πανδημίας γρίπης.
Η έρευνα για την παρασκευή εμβολίων προσανατολίζεται στη χρήση τεχνικών ανασυνδυασμένου DNA για την εξάλειψη της ανάγκης χειρισμών με παθογόνους ιούς ή της προσαρμογής των ιών σε αβγά ή κυτταροκαλλιέργειες.
Μία άλλη πολλά υποσχόμενη προσέγγιση είναι η χρήση μη λοιμογόνων σωματιδίων προσομοιάζοντα σε ιό (viruslike particles). Κύτταρα σε καλλιέργειες μολύνονται με ανασυνδυασμένους ιούς που εκφράζουν τις ΗΑ, ΝΑ ή τη Μ1 δομική πρωτεΐνη του ιού της γρίπης.
Μια σειρά γενετικά τροποποιημένοι ιοί οι οποίοι δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν ή δεν μπορούν να προκαλέσουν νόσο αξιολογούνται ως νέοι τρόποι παρουσίασης του ιού της γρίπης στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Έχουν χρησιμοποιηθεί επίσης σε πειράματα εμβόλια αποτελούμενα από πλασμίδια DNA που κωδικοποιούν την ΗΑ ή τη ΝΑ και χορηγούνται ενδομυϊκά. Τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο ενθαρρυντικά.
O ιός της γρίπης αποτελεί πρόκληση για την παγκόσμια υγεία και η Μοριακή βιολογία, ως επιστήμη, αγωνίζεται για αποτελεσματικότερες μεθόδους ενεργητικής ανοσοποίησης.
